భారతదేశ చరిత్రలో జిజియా పన్ను వివాదాస్పదం గురించి తెలుసుకోండి

26 జులై 2025, చరిత్ర : ఇటివల విడుదలైన ఏపి డిప్యూటి సిఎం పవన్ కళ్యాణ్ హీరోగా నటించిన హరిహర వీరమల్లు సినిమా అశేష ఆదరణ పొందుతోంది. భారతదేశ చారిత్రక నేపథ్యంలో వచ్చిన ఈ చిత్రంలోని ఒక ప్రముఖ అంశం జిజియా పన్ను ఇపుడు అందరి దృష్టిని ఆకర్షించింది. ఇస్లామిక్ పాలనలో గైర్-ముస్లిములపై విధించబడిన ఈ వివాదాస్పద పన్ను గురించి ఇపుడు నెట్లో ప్రతి ఒక్కరూ తెగ వెదుకుకుతున్నారు.

history of Jizya tax in Islamic and Mughal rule

ఈ పన్ను రక్షణ, మత స్వాతంత్ర్యం కోసం వసూలు చేయబడినప్పటికీ, దీని అమలు చరిత్రలో అనేక విమర్శలను రేకెత్తించింది. అసలు జిజియా పన్ను అంటే ఏమిటి? ఇది చరిత్రలో ఒక వివాదాస్పద అధ్యాయంగా ఎందుకు నిలిచింది? ఈ పన్ను ఎలా సామాజిక-రాజకీయ వ్యవస్థలను ప్రభావితం చేసింది? దీని చారిత్రక ప్రాముఖ్యత ఏమిటి? ఈ అంశాలకు సంబంధించిన పూర్తి వివరాలను 'మన గల్ఫ్ న్యూస్' ద్వారా తెలుసుకుందాం.

జిజియా పన్ను (Jizya) అనేది చారిత్రకంగా ఇస్లామిక్ పాలనలలో గైర్-ముస్లిం (ముఖ్యంగా యూదులు, క్రైస్తవులు, మరియు ఇతర ధర్మీకులు) నుండి వసూలు చేయబడిన ఒక రకమైన పన్ను. ఇది ఇస్లామిక్ రాజ్యంలో నివసించే గైర్-ముస్లిములు, ముస్లిం పాలనలో రక్షణ పొందడానికి మరియు వారి మత స్వాతంత్ర్యాన్ని కొనసాగించడానికి చెల్లించే పన్నుగా పరిగణించబడేది.

ఈ పన్ను ఖురాన్‌లోని కొన్ని ఆధారాలు మరియు హదీసుల ఆధారంగా విధించబడేది, మరియు దీనిని "ధిమ్మీ"లు (ఇస్లామిక్ రాజ్యంలో రక్షణ పొందిన గైర్-ముస్లిములు) చెల్లించేవారు. జిజియా పన్ను రాజ్యానికి ఆదాయ వనరుగా ఉపయోగపడేది మరియు దాని మొత్తం వ్యక్తి యొక్క ఆర్థిక స్థితిని బట్టి మారేది. భారతదేశంలో మొఘల్ చక్రవర్తి అక్బర్ దీనిని రద్దు చేసి మత సామరస్యాన్ని ప్రోత్సహించగా, ఔరంగజేబు మళ్లీ విధించాడు.

అయితే ఇది అన్ని సమయాల్లో లేదా అన్ని ప్రాంతాల్లో ఒకే విధంగా అమలు కాలేదు. కొందరు పాలకులు ఈ పన్నును రద్దు చేశారు లేదా దానిని తక్కువగా వసూలు చేశారు. ఈ పన్ను చరిత్రలో వివాదాస్పద అంశంగా ఉంది, ఎందుకంటే కొందరు దీనిని గైర్-ముస్లిములపై వివక్షగా భావించారు, మరికొందరు దీనిని ఆనాటి సామాజిక-రాజకీయ వ్యవస్థలో భాగంగా చూస్తారు.

జిజియా పన్ను చరిత్ర

జిజియా పన్ను చరిత్ర విస్తృతమైనది మరియు వివిధ ఇస్లామిక్ పాలనలలో దాని అమలు, స్వభావం మరియు ప్రభావం సందర్భాన్ని బట్టి మారుతూ ఉండేది. అసలు జిజియా పన్ను చరిత్ర ఏమిటి? అని దీని గురించి డీటైల్డ్ గా తెలుసుకోవాలి అంటే మొఘల్ సామ్రాజ్యం చరిత్ర తెలుసుకోవాలి. 1. మూలం మరియు ఇస్లామిక్ ఆధారాలు

ఖురాన్ మరియు హదీసులు: జిజియా పన్ను యొక్క ఆధారం ఖురాన్‌లోని సూరా అత్-తౌబా (9:29)లో కనిపిస్తుంది, ఇది "అహ్ల్ అల్-కితాబ్" (పుస్తక ప్రజలు, అంటే యూదులు, క్రైస్తవులు మరియు కొన్ని సందర్భాలలో ఇతర మతస్థులు) నుండి జిజియా వసూలు చేయమని సూచిస్తుంది. ఈ పన్ను ఇస్లామిక్ రాజ్యంలో రక్షణ, మత స్వాతంత్ర్యం, మరియు సామాజిక సేవలకు బదులుగా గైర్-ముస్లిములు చెల్లించవలసిన ఒప్పందంగా పరిగణించబడింది.
ప్రారంభ అమలు: జిజియా మొట్టమొదట ప్రవక్త ముహమ్మద్ (స) సమయంలో మరియు తర్వాత రాషిదున్ ఖలీఫాల (632–661 CE) కాలంలో అమలు చేయబడింది. ఇది ఇస్లామిక్ రాజ్యంలో నివసించే ధిమ్మీలు (రక్షిత గైర్-ముస్లిములు) నుండి వసూలు చేయబడేది, వీరు సైనిక సేవ నుండి మినహాయించబడేవారు.

2. ప్రారంభ ఇస్లామిక్ పాలనలో జిజియా

ఉమయ్యద్ మరియు అబ్బాసీయ రాజవంశాలు: ఉమయ్యద్ (661–750 CE) మరియు అబ్బాసీయ (750–1258 CE) రాజవంశాల కాలంలో జిజియా ఒక ముఖ్యమైన ఆదాయ వనరుగా మారింది. ఈ పన్ను ఆర్థిక స్థితిని బట్టి వివిధ స్థాయిలలో వసూలు చేయబడేది: ధనవంతులు ఎక్కువ, మధ్యతరగతి తక్కువ, మరియు పేదలు తరచూ ఈ పన్ను నుండి మినహాయించబడేవారు.
ధిమ్మీ హోదా: జిజియా చెల్లించే గైర్-ముస్లిములు "ధిమ్మీ" హోదాను పొందేవారు, దీని ద్వారా వారికి ఆస్తి, మత స్వాతంత్ర్యం, మరియు రక్షణ హక్కులు లభించేవి. అయితే, వారు కొన్ని సామాజిక మరియు రాజకీయ పరిమితులకు లోబడి ఉండేవారు.

3. భారతదేశంలో జిజియా

దిల్లీ సుల్తానేట్ (1206–1526): భారతదేశంలో జిజియా మొట్టమొదట దిల్లీ సుల్తానేట్ కాలంలో విధించబడింది. అయితే, దీని అమలు స్థిరంగా లేదు మరియు పాలకుల ధోరణిపై ఆధారపడి ఉండేది. కొందరు సుల్తాన్‌లు దీనిని కఠినంగా అమలు చేస్తే, మరికొందరు దీనిని నామమాత్రంగా వసూలు చేశారు లేదా పూర్తిగా రద్దు చేశారు.
మొఘల్ సామ్రాజ్యం (1526–1857):
- అక్బర్ (1556–1605): అక్బర్ తన సామ్రాజ్యంలో మత సామరస్యాన్ని ప్రోత్సహించేందుకు జిజియాను రద్దు చేశాడు, ఇది హిందూ ప్రజల మధ్య అతని ప్రజాదరణను పెంచింది.
- ఔరంగజేబు (1658–1707): ఔరంగజేబు 1679లో జిజియాను తిరిగి మరల ప్రారంభించాడు. ఇది గైర్-ముస్లిములలో, ముఖ్యంగా హిందువులలో, విస్తృతమైన అసంతృప్తిని కలిగించింది. ఈ పన్ను ఆర్థిక స్థితిని బట్టి వసూలు చేయబడేది, కానీ దీని అమలు తరచూ వివాదాస్పదంగా మారింది.
- తర్వాతి మొఘల్ పాలకులు: ఔరంగజేబు తర్వాత, జిజియా అమలు తగ్గింది మరియు 18వ శతాబ్దంలో దీని ప్రాముఖ్యత క్షీణించింది.

4. ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం మరియు ఇతర ప్రాంతాలు

ఒట్టోమన్ సామ్రాజ్యం (1299–1922): ఒట్టోమన్ పాలనలో జిజియా విధించబడింది, కానీ 19వ శతాబ్దంలో సంస్కరణలు (తంజీమాత్) సమయంలో దీనిని "బెడెల్-ఇ-అస్కెరీ" అనే సైనిక సేవా పన్నుతో భర్తీ చేశారు.
ఇతర ఇస్లామిక్ రాజ్యాలు: సఫావిద్ (పర్షియా) మరియు ఇతర ఇస్లామిక్ రాజ్యాలలో కూడా జిజియా వసూలు చేయబడింది, కానీ దాని అమలు మరియు తీవ్రత స్థానిక పాలకుల ధోరణిపై ఆధారపడేది.

5. వివాదాలు మరియు విమర్శలు

జిజియా పన్ను కొన్ని సందర్భాలలో గైర్-ముస్లిములపై వివక్షగా భావించబడింది, ఎందుకంటే ఇది ముస్లిముల నుండి వసూలు చేయబడలేదు. బదులుగా, ముస్లిములు "జకాత్" అనే మతపరమైన పన్ను చెల్లించేవారు.
కొందరు చరిత్రకారులు జిజియాను ఆనాటి సామాజిక-రాజకీయ వ్యవస్థలో భాగంగా చూస్తారు, ఇది గైర్-ముస్లిములకు రక్షణ మరియు మత స్వాతంత్ర్యాన్ని అందించే ఒప్పందంగా ఉండేదని వాదిస్తారు.
ఆధునిక కాలంలో, జిజియా లాంటి పన్నులు ఇస్లామిక్ రాజ్యాలలో అమలులో లేవు, మరియు ఇది చారిత్రక చర్చలలో మాత్రమే ప్రస్తావించబడుతుంది.

6. ఆధునిక సందర్భం

19వ శతాబ్దం నాటికి, చాలా ఇస్లామిక్ రాజ్యాలు ఆధునీకరణ మరియు సంస్కరణల కారణంగా జిజియాను రద్దు చేశాయి. ఆధునిక సమాజాల్లో ఈ పన్ను లేదు, కానీ చారిత్రకంగా ఇది ఇస్లామిక్ పాలనలో మతపరమైన మరియు ఆర్థిక వ్యవస్థలను అర్థం చేసుకోవడానికి ఒక ముఖ్యమైన అంశంగా ఉంది.

అక్బర్ రాజ్యాధికారం:

అక్బర్ (జలాలుద్దీన్ ముహమ్మద్ అక్బర్, 1556–1605) మొఘల్ సామ్రాజ్యం యొక్క మూడవ చక్రవర్తి మరియు భారత చరిత్రలో అత్యంత ప్రసిద్ధ పాలకులలో ఒకడు. అతని రాజ్యాధికారం (1556–1605) మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని బలోపేతం చేసి, దానిని భారత ఉపఖండంలో ఒక శక్తివంతమైన రాజవంశంగా స్థిరపరిచింది. అక్బర్ పాలన యొక్క కొన్ని ముఖ్యమైన అంశాలు క్రింద సంక్షిప్తంగా వివరించబడ్డాయి:1. ప్రారంభ జీవితం మరియు సింహాసనారోహణ

అక్బర్ 1542 అక్టోబర్ 15న ఉమర్‌కోట్ (ప్రస్తుతం పాకిస్తాన్‌లో) జన్మించాడు. అతను హుమాయూన్ మరియు హమీదా బాను బేగం యొక్క కుమారుడు.
1556లో, అతని తండ్రి హుమాయూన్ మరణం తర్వాత, అక్బర్ 13 సంవత్సరాల వయస్సులో సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు. బైరం ఖాన్ అనే సైనిక నాయకుడు అతని రీజెంట్‌గా (సంరక్షకుడిగా) పనిచేశాడు.
1556లో రెండవ పానిపట్ యుద్ధంలో హేము (హేమచంద్ర విక్రమాదిత్య)ను ఓడించి, అక్బర్ మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని స్థిరపరిచాడు.

2. సామ్రాజ్య విస్తరణ

అక్బర్ తన పాలనలో మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని గణనీయంగా విస్తరించాడు. అతను ఉత్తర భారతదేశంలోని రాజపుత్ర రాజ్యాలు, గుజరాత్, బెంగాల్, కాశ్మీర్, మరియు డెక్కన్‌లోని కొన్ని ప్రాంతాలను స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.
రాజపుత్ర రాజ్యాలతో ఒడంబడికలు: అక్బర్ రాజపుత్ర రాజులతో వివాహ సంబంధాలు మరియు ఒడంబడికల ద్వారా సామ్రాజ్యాన్ని బలోపేతం చేశాడు. ఉదాహరణకు, అతను అంబర్ రాజపుత్ర రాజకుమారి జోధాబాయిని వివాహం చేసుకున్నాడు.
1576లో హల్దీఘాట్ యుద్ధంలో మహారాణా ప్రతాప్‌ను ఓడించినప్పటికీ, మేవార్ పూర్తిగా స్వాధీనం కాలేదు.

3. పరిపాలన మరియు సంస్కరణలు

మన్సబ్దారీ వ్యవస్థ: అక్బర్ మన్సబ్దారీ వ్యవస్థను ప్రవేశపెట్టాడు, దీని ద్వారా సైనిక మరియు పరిపాలన అధికారులకు ర్యాంకులు (మన్సబ్) మరియు భూమి (జాగీర్) కేటాయించబడేవి.
రెవెన్యూ సంస్కరణలు: టోడర్‌మల్ సహాయంతో, అక్బర్ భూమి ఆదాయ వ్యవస్థను సంస్కరించాడు. జబ్త్ వ్యవస్థ (భూమి కొలత మరియు పన్ను నిర్ధారణ) ద్వారా ఆదాయ వసూలు సమర్థవంతంగా నిర్వహించబడింది.
న్యాయ వ్యవస్థ: అక్బర్ న్యాయవ్యవస్థను మెరుగుపరిచాడు మరియు అన్ని మతాల పట్ల నిష్పక్షపాతంగా వ్యవహరించాడు.

4. మత సామరస్యం

జిజియా రద్దు: అక్బర్ 1564లో గైర్-ముస్లిములపై విధించబడే జిజియా పన్నును రద్దు చేశాడు, ఇది హిందూ ప్రజలలో అతని ప్రజాదరణను పెంచింది.
దీన్-ఇ-ఇలాహీ: 1582లో, అక్బర్ "దీన్-ఇ-ఇలాహీ" అనే సమన్వయ మత సిద్ధాంతాన్ని ప్రవేశపెట్టాడు, ఇది ఇస్లాం, హిందూ మతం, జైనమతం, క్రైస్తవ మతం, మరియు జొరాస్ట్రియనిజం యొక్క అంశాలను సమన్వయం చేసింది. అయితే, ఇది విస్తృతంగా అంగీకరించబడలేదు.
ఇబాదత్ ఖానా: అతను ఫతేపూర్ సిక్రీలో ఇబాదత్ ఖానాను స్థాపించాడు, ఇక్కడ వివిధ మత పండితులు చర్చలు జరిపేవారు.

5. సాంస్కృతిక మరియు కళాత్మక సహకారం

అక్బర్ కాలంలో కళ, సాహిత్యం, మరియు వాస్తుశిల్పం విపరీతంగా అభివృద్ధి చెందాయి. ఫతేపూర్ సిక్రీని రాజధానిగా స్థాపించాడు, ఇది మొఘల్ వాస్తుశిల్పానికి ఒక గొప్ప ఉదాహరణ.
అతని ఆస్థానంలో "నవరత్నాలు" (తాన్సేన్, బీర్బల్, టోడర్‌మల్, అబుల్ ఫజల్ మొదలైనవారు) ఉన్నారు, వీరు సాహిత్యం, సంగీతం, మరియు పరిపాలనలో గొప్ప సహకారం అందించారు.
అక్బర్‌నామా మరియు ఐన్-ఇ-అక్బరీ అనే గ్రంథాలు అబుల్ ఫజల్ రచించాడు, ఇవి అక్బర్ పాలన గురించి వివరణాత్మక సమాచారాన్ని అందిస్తాయి.

6. వారసత్వం

అక్బర్ 1605లో మరణించాడు, మరియు అతని కుమారుడు జహంగీర్ సింహాసనాన్ని అధిష్టించాడు.
అక్బర్‌ను "మొఘల్ సామ్రాజ్య స్థాపకుడు"గా పరిగణిస్తారు, ఎందుకంటే అతని సంస్కరణలు మరియు సామ్రాజ్య విస్తరణ రాజవంశానికి బలమైన పునాది వేశాయి.
అతని మత సహనం, పరిపాలన సంస్కరణలు, మరియు సాంస్కృతిక సహకారం భారత చరిత్రలో అతన్ని ఒక గొప్ప చక్రవర్తిగా నిలిపాయి.

మొఘల్ సామ్రాజ్యం చరిత్ర
మొఘల్ సామ్రాజ్యం 1526లో బాబర్ చేత స్థాపించబడింది, మొదటి పానిపట్ యుద్ధంలో ఇబ్రహీం లోడిని ఓడించడం ద్వారా. ఇది 1857లో బ్రిటిష్ ఈస్ట్ ఇండియా కంపెనీ చేత రద్దు చేయబడే వరకు కొనసాగింది. అక్బర్, ఔరంగజేబ్ వంటి చక్రవర్తులు సామ్రాజ్యాన్ని బలోపేతం చేశారు, కానీ 18వ శతాబ్దంలో బలహీనపడింది.

మొఘల్ సామ్రాజ్యం చక్రవర్తులు - పాలన

బాబర్-1526-1530
హుమాయూన్-1530-1540,

1540 నుండి 1555 వరకు, మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని సూరి వంశం పాలించింది.

షేర్ షా సూరి-1540-1545
ఇస్లామ్ షా సూరి-1545-1554
ఫిరోజ్ షా సూరి-1554-1554
ఆదిల్ షా సూరి-1554-1555

1555లో మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని సూరి వంశం నుండి హుమాయూన్ తిరిగి రాజ్య అధికారం దక్కించికున్నాడు

హుమాయూన్-1555-1556

అక్బర్-1556-1605
జహంగీర్-1605-1627
షాజహాన్-1628-1658
ఔరంగజేబ్-1658-1707
బహదూర్ షా I-1707-1712
జహందర్ షా-1712-1713
ఫర్రుఖ్సియర్-1713-1719
రఫీ ఉద్-దర్జత్-1719-1719
షాహు జహాన్-1719-1719
ముహమ్మద్ ఇబ్రహీం-1719-1719
ముహమ్మద్ షా-1719-1748
అహ్మద్ షా బహదూర్-1748-1754
అలంగీర్ II-1754-1759
షా జహాన్ III-1759-1760
షా ఆలం II-1760-1806
అక్బర్ షా II-1806-1837
బహదూర్ షా జఫర్-1837-1857

మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని 1540-1555 మధ్య సూరి వంశం పాలించింది. హుమాయూన్, షేర్ షా సూరి చేత ఓడించబడి పారసీక రాజుకు ఆశ్రయం పొందాడు. 1555లో సఫావిద్ సహాయంతో హుమాయూన్ సూరి వంశాన్ని ఓడించి, రెండవ పానిపట్ యుద్ధంలో గెలిచి మొఘల్ సామ్రాజ్యాన్ని తిరిగి స్వాధీనం చేసుకున్నాడు.

మన గల్ఫ్ న్యూస్ ఫాలో చేయండి

మన గల్ఫ్ న్యూస్ తాజా అప్డేట్స్ మరియు గల్ఫ్ జాబ్స్ కోసం మా సోషల్ మీడియా వేదికల్ని ఫాలో చేయండి! ప్రతి రోజు తాజా సమాచారం, గల్ఫ్ న్యూస్, ఉద్యోగ అవకాశాలు మరియు మరెన్నో మీ ముంగిట! మీ కెరీర్‌లో కొత్త అధ్యాయాలు ప్రారంభించడానికి, గల్ఫ్ ప్రాంతంలోని ముఖ్యమైన వార్తలను తెలుసుకోవడానికి మమ్మల్ని ఫాలో చేయండి. అలాగే ఈ సమాచారంపై మీ విలువైన అభిప్రాయాన్ని, సలహాలు, సూచనలను కామెంట్ రూపంలో తెలియజేయండి. ఇన్ఫర్మేషన్ విలువైనదిగా భావిస్తే షేర్ చేయండి.